Encyklopedia Katolicka tom 14 (książka) - Edward Gigilewicz (red.) , kategoria: naukowe, Towarzystwo Naukowe KUL, 2010 r., oprawa twarda - 30883

Zgodnie z realizowanym planem wydawniczym, przewidującym zamknięcie całej edycji Encyklopedii katolickiej do roku 2014 (20 tomów), oddajemy do rąk Czytelników tom 14., zawierający 1706 haseł zrealizowanych przez 420 autorów. Znalazło się w nim wiele tekstów wieloaspektowych, m.in. Nowy Rok, odpowiedzialność, odrodzenie, ofiara, ogień, ojciec, ołtarz, osoba, oświecenie, naświetlających poszczególne zagadnienia z punktu widzenia różnych dyscyplin badawczych.

W ramach szeroko prezentowanej problematyki teologicznej (nowa teologia) podjęto zagadnienie odkupienia zrealizowanego przez Odkupiciela w paschalnym misterium (Ostatnia Wieczerza, Pascha, Paschalne Triduum, pasja) zapowiadającym paruzję, do której prowadzi chrześcijan Opatrzność Boża, a w trudnym dziele realizacji tego zadania wspiera ich Maryja, czczona jako Opatrzności Matka Boża oraz Ostrobramska Matka Boża. Szczególną odpowiedzią na Boże wezwanie jest życie zakonne (oblaci Maryi Niepokalanej, orioniści, oliwietanie, pasjoniści, pallotyni, pasterki), które odwołując się do utrwalonych wielowiekową tradycją zasad organizacyjnych (nowicjat, opactwo, Pachomiusza reguła), ukazują światu ponadczasową wartość dewizy ora et labora oraz modlitwy Ojcze nasz. Kościół kierowany przez instytucję papiestwa (Państwo Kościelne) realizuje swoją misję za pomocą różnych form instytucjonalnych (nuncjatura, obserwator Stolicy Apostolskiej, papieskie komisje, papieskie rady), stara się coraz doskonalej określać swoje stanowisko wobec państwa (papocezaryzmu), wykazując niezmiennie zainteresowanie problemami życia społecznego (obowiązek, obywatelstwo, opinia publiczna, oświęcimskie kłamstwo, pacyfizm, Pakty Praw Człowieka, Palestyńczycy, parlamentaryzm), podejmując rzeczywistą współpracę z organizacjami międzynarodowymi, w tym także z Organizacją Narodów Zjednoczonych, a przez publikowanie stosownych dokumentów (Pacem in terris, Pastoralis officii) inspirując działalność organizacji świeckich ("Odrodzenie", Opus Dei).Indywidualną odpowiedź na Objawienie Boże, realizującą się w ortodoksji i ortopraksji, obrazują także hasła poświęcone kulturotwórczej działalności człowieka w zakresie muzyki, w których poza biogramami kompozytorów (J. Obrecht, J. Ockeghem, J. Pachelbel, R. Palester, G.P. da Palestrina, A. Panufnik) omówione zostały gatunki i formy muzyczne (opera, oratorium, organum, pasja, pastorella). W ramach tej dyscypliny na szczególną uwagę zasługują obszerne hasła - organowa muzyka oraz organy. Kulturotwórcze zaangażowanie człowieka na gruncie literatury ukazano w biogramach pisarzy obcych (G.M.B. Nouveau, Novalis, F. O'Connor, E. O'Neill, B. Okudżawa, G. Orwell, Owidiusz, G. Papini, B.L. Pasternak) oraz polskich (A. Nowaczyński, A.E. Odyniec, T. Olizarowski, W. Orkan, S. Orzechowski, E. Orzeszkowa, J. Parandowski, T. Parnicki, J.CH. Pasek, J. Pasierb). W tomie znalazły się także liczne biogramy architektów, malarzy i rzeźbiarzy tworzących arcydzieła sztuki religijnej (W.T.K. Oleszczyński, J.F. Overbeck, A. Palladio, Parmigianino), jak również hasła poświęcone sposobom plastycznego przedstawiania wydarzeń związanych z Męką Jezusa Chrystusa (Ostatnia Wieczerza, Ogród Oliwny, opłakiwanie Chrystusa), postaciom świętych (Onufry, Oswald, Paraskewia) czy też typom ikonograficznym (Pantokrator). Znaczenie obrazu w życiu Kościoła szczególnie przybliża hasło obrazoburstwo.

Encyklopedia katolicka stara się dostrzec postaci szczególnie ważne dla losów Kościoła powszechnego (Nowacjan, Ojcowie Kościoła, ojcowie pustyni, Orygenes, Otton I Wielki, A.F. Ozanam, Palladiusz, Paschalis) i polskiego, uwzględniając nie tylko biogramy hierarchów, ale także znanych postaci życia społecznego (J. Nowak-Jeziorański, H. Ordonówna, I.J. Paderewski). Blok historyczny uzupełniają liczne teksty przedmiotowe: numizmatyka, order, Orzeł Biały, paleografia, paliusz, paschalne tablice.Uniwersalizm Kościoła, a zarazem jego lokalny koloryt, oddają hasła Papua-Nowa Gwinea, Paragwaj, Pakistan. Historię, kształtowaną przez znane ośrodki miejskie i uniwersyteckie, w wymiarze powszechnym i lokalnym przybliżają hasła Paryż, Padwa, Pampeluna. Liczne teksty poświęcono również strukturom organizacyjnym Kościoła w Polsce (opolska diecezja), ważniejszym ośrodkom życia religijnego (Nowy Sącz, Nysa, Obory, Olchówek, Olsztyn, Opole, Osieczna, Ostrołęka, Ostrowąs, Ostrożany, Panewniki, Pasierbiec). Ponadto uwzględniono liczne hasła związane z dziejami Kościołów wschodnich (ormiański Kościół, ormiański Kościół katolicki), także w aspekcie sporów doktrynalnych (onomolatrzy) i kultu świętych (Olga, Onufry, K.W. Ostrogski, Paraskewia), oraz dotyczące problematyki protestanckiej (ordynacja, pastor). W zakresie nauk prawnych opublikowano m.in. obrońca węzła małżeńskiego, odpust, osobowość prawna, ordynariat wojskowy, ordynariusz, parafia, Papieski Sekretariat Stanu.Poza zagadnieniami historyczno-teologicznymi szeroko zostały zaprezentowane również inne dziedziny nauki. Z zakresu filozofii znalazły się teksty: obiektywizm, oczywistość, ontologia, opis panenteizm, panlogizm, panpsychizm, panpsychosomatyzm i panteizm. Hasła rzeczowe zostały uzupełnione przez biogramy filozofów (W. Ockham, W.J. Ong, M. Ossowska, B. Pascal). Hasła z psychologii i pedagogiki dobierane są zarówno pod kątem ich przydatności duszpasterskiej, jak również w celu ukazania wkładu środowisk katolickich w rozwój naukowej refleksji nad kluczowymi zagadnieniami stanowiącymi przedmiot ich zainteresowania, m.in. obojętność, obyczaj, odporność psychiczna, optymizm, opętanie, osobowość, pajdocentryzm, pamięć, parapsychologia.

Pozycja warta polecenia.